Oddbjørg vaks opp med ei mor som aldri smilte

Det var ikkje ofte mora snakka med dottera, når det skjedde var det ofte den grufulle hendinga ho ville fortelje om, barnet ho mista i brannen.

– Ho la på eit vis sorga over på meg, sønderknust måtte eg ofte gå ut og gråta etter desse samtalane, fortel Oddbjørg Lovra frå Suldal.

Dottera gret dei tårene mora ikkje greidde. Mora gret aldri. Ho smilte heller ikkje, tok aldri dottera på fanget eller klemde henne. Men mora levde likevel i ein evig angst for å mista også dette barnet.

– Eg visste på eit vis at mor var glad i meg, for ho var redd når eg skulle ut, når eg skulle på skulen, og ho heldt meg heime i dagevis for den minste forkjøling.

Eg ville ho skulle vere redd for meg, så ein gong klauv eg opp i eit høgt kastanjetre og gøymde meg i lauvverket lenge. Ho kom ut og ropte og ropte på meg. Til slutt kom eg ned. Eg gjorde mykje gale då eg var liten, eg ville så gjerne ha mor si merksemd, sjølv om det ofte blei i form av kjefting.

 

Medan mora sat med apatisk blikk i stolen sin, dansa tanta til Oddbjørg ballett til musikk frå Svanesjøen i nabohuset. Tanta opna fanget sitt for jenta, las eventyr etter eventyr, og kokte dessert og serverte i fin skål, berre til henne.

Far tok henne med ut og lærte henne namnet på blomane i skogen.

Av og til sat Oddbjørg ved bekken og kjende at ho var trist. Eit stille mismot følgde henne gjennom dagane, men ho skjøna ikkje kvifor. Seinare har ho forstått at det var tyngsla av å bli avvist av mora med det tomme blikket.

Oddbjørg dikta seg i staden ein hærskare av fantasivenner, leika med kongler og dokker, heilt uvitande om kor vanskeleg ho eigentleg hadde det. Livet var som ein trong jakke, det svei og gnog alle stader, men ho trudde sikkert at det skulle vera slik.

Ennå minnest Oddbjørg korleis ho undra seg då ho såg mora til ei skulevenninne tralla og syngja. Slik kunne også ei mor vera.

Oddbjørg skjønte ikkje at det gjekk an. Ho har brukt mange år på å ta inn over seg at den kvinna ho delte hus med i oppveksten, ikkje var i stand til å vera mor.

– Som vaksen ser eg kor fælt eg må ha hatt det, eg blei ikkje stimulert, eg fekk mat og klede, men blei oversett kjenslemessig, seier Oddbjørg Lovra. Somme gonger ga tante faren beskjed om at Oddbjørg trong nye klede, for mora hadde ikkje alltid syn for slikt.

Det beste jenta visste var når det kom gjester, for då tok mora seg saman, og virka meir vanleg. Men gjestene reiste alltid att, og mora klappa saman att. Då var det lite anna enn måltidstralten som heldt henne i gong. For Oddbjørg minnest at ho alltid stelte i stand mat til henne og faren, men husarbeidet elles blei gjort etter skippertaksmetoden.

Kvifor kunne ho ta seg saman for andre, men ikkje for henne, undra dottera.

– Det er først som vaksen det til fulle har gått opp for meg kor vanskeleg eg hadde det i oppveksten. Pusteromma med tante, far og eit par venninner var avgjerande for at eg kom heilskinna gjennom det, seier ho.

– Visst var det vondt for mor som aldri fekk hjelp til å arbeida seg gjennom det grufulle ho hadde opplevd.  I staden for samtale med psykolog, kunne legane ikkje tilby anna enn ein bråte medisinar.

Sorg skulle ikkje snakkast om i den tida. Mora mangla ord til å snakka om det som hadde skjedd og mista kontakten med sine eigne kjensler då ho blei medisinert. Det ingen truleg kom på var at Oddbjørg hadde det like vondt, utan at dei såg det.

Heile tida gjekk ho med ei nagande kjensle av å vera avvist. Oppveksten gjorde at ho ikkje skjønte dei sosiale kodane då ho byrja på skulen.

– Eg lo på feil plassar, virka nok litt underleg på dei andre, så dei stengde meg ute og eg trekte meg tilbake.
 

På ein skuletur hugsar Oddbjørg at ho undra seg over ei mor som fleire gonger spurde korleis det var med mor hennar. Kvifor spurde ho om det? Skulle det vera noko spesielt med mor?

I ettertid har Oddbjørg tenkt at mange spurde nok mest i forvitenskap, elles hadde dei vel komme heim og teke seg av henne?

Mora viste seg aldri på skuletilstellingar, anten måtte Oddbjørg gå åleine, eller få bli med nokon andre.

– Korkje lærar eller helsesøster greip inn, og barnevernet var knapt oppfunne då eg vaks opp. Men barn og unge som veks opp i slike forhold i dag, vil eg oppmode om å søke hjelp, seier Oddbjørg Lovra, som har fortrengd mykje av oppveksten.

– Spør om livet ditt er normalt. Skal det vere slik? La nokon andre få ta ein kikk på korleis du har det. Når du er liten og ikkje kjenner til noko anna, er det vanskeleg å fatta alvoret i det du opplever, seier ho.

Då Oddbjørg var tenåring, skjedde ei stor endring i livet. Mora fekk ein ny lege. Han kom på heimebesøk og såg ei overvektig kvinne som sat med tomt blikk i ein stol. Medisinar i alle rom.

Legen føreslo ei nedtrapping av medisinar, noko mora ikkje sette seg i mot. Sakte, men sikkert vakna ho opp or dvalen. Ho byrja å stelle i huset, ho bestilte nye klede til dottera, ho blei meir den ho må ha vore før brannen, den mora ho var for dei eldste søskena hennar, den mora som Oddbjørg aldri fekk møta då ho hadde behøvd henne.

– Ein gong prøvde eg å snakka om korleis det hadde vore i alle dei åra då eg som lita jente prøvde å nå inn til henne.

Då løfta ho armane opp over ansiktet som om ho ville verja seg og sa: «Du må gi fred.»

 

 

Ei vedunderleg bestemor

For mora hadde ennå ikkje orda, fordi alt kvinna hadde lært heile livet var at ho måtte ikkje snakka, berre teia og teia og bera børene sine heilt åleine, til grava.

 

Oddbjørg og mora fekk aldri eit nært forhold, men det var godt for dottera å sjå at mora fekk 30 gode år før ho døydde.

– Og ho blei ei vedunderleg og nær bestemor for barna mine, det var nok hennar måte å prøva og gjera opp for noko av alt det vonde. Ei tid var eg bitter på henne, men det er eg ikkje lenger. Som vaksen skjønar at å oppleva å mista eit barn på den måten, braut henne ned.

Oddbjørg vil ikkje dvela for mykje ved det vonde og legg nå vekt på at erfaringane har gitt henne rik menneskekunnskap som ho no auser av i arbeidet sitt med psykisk sjuke.

– Eg har jo greidd meg bra trass alt, konstaterer ho.